Na de Tweede Kamerverkiezingen kwam de PVV als grote winnaar uit de bus. De PVV ging vervolgens met de VVD, NSC en BBB in gesprek over het vormen van een rechts-conservatief kabinet. Ruim drie maanden na de verkiezingen zijn de gesprekken nog steeds aan de gang. Wat vinden Nederlanders nu eigenlijk van het verloop van de kabinetsformatie? Hebben zij hier nog vertrouwen in? En hoe kijken ze nu naar hun eigen stem? We vroegen het eind februari aan onze Citisens panelleden.
Maart 2024
Vertrouwen in kabinetsformatie is laag
Onder Nederlanders is de tevredenheid over de kabinetsformatie laag: meer dan 8 op de 10 Nederlanders geven aan ontevreden te zijn. Dit geldt voor stemmers over het gehele politieke spectrum: zo geeft 81% van de GroenLinks-PvdA stemmers aan ontevreden te zijn, maar geeft ook 84% van de PVV-stemmers ontevreden te zijn. Daarnaast geeft 81% aan dat ze er geen vertrouwen in hebben dat er op korte termijn een kabinet gevormd gaat worden.
Dit lage vertrouwen zien we ook terug in de stelling: “De politieke partijen nemen de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen serieus”. 41% van de Nederlanders is het niet eens met deze stelling. Interessant is dat dit percentage het hoogst is onder de stemmers van de formatiepartijen.
Hoe tevreden ben jij met hoe de kabinetsformatie gaat? (slidervraag, n=8.612)
De rol van NSC in de formatie
In februari besloot NSC niet meer mee te doen aan de gesprekken over deze kabinetsformatie. Voornamelijk stemmers van de formatiepartijen PVV, BBB en VVD hebben hier geen begrip voor: maar liefst 96% van de PVV-stemmers, 91% van de BBB-stemmers en 81% van de VVD-stemmers vinden deze beslissing onbegrijpelijk. NSC kan op meer steun rekenen vanuit de centrum-linkse hoek: stemmers van GroenLinks-PvdA (79%), D66 (62%) en SP (56%) vinden de keuze van NSC wel begrijpelijk. NSC-stemmers zelf zijn verdeeld: 49% heeft geen begrip voor het stoppen met de gesprekken, terwijl 45% dit wel heeft.
Wat vind jij van de beslissing van NSC om te stoppen met de formatiegesprekken? (slidervraag, n=8.564)
Spijt van stem?
Gezien de ontevredenheid rondom het formatieproces, ontstaat de vraag of stemmers nog tevreden zijn over de verkiezingsuitslag en hun eigen stem. Linkse en centrum stemmers zijn overweldigend ontevreden over de uitslag (75-95% is ontevreden). Daartegenover staan de PVV en BBB-stemmers. De PVV (89%) en BBB-stemmers (66%) zijn nog steeds tevreden over de uitkomst van de Tweede Kamerverkiezingen. De meeste stemmers staan nog steeds achter hun eigen stem. Echter zien we dat twee groepen wat minder positief zijn: 31% van de VVD-stemmers en 32% van de NSC-stemmers is ontevreden over hun toenmalige partijkeuze.
Hoe tevreden ben je nu met je eigen stem bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023? (slidervraag, n=8.740)
Vervolgens is ook de vraag gesteld op wie stemmers zouden stemmen als er morgen nieuwe verkiezingen zouden zijn. Een vierde van de stemmers zou nu op een andere partij stemmen óf zou niet weten wat ze zouden stemmen. Opvallend is dat 54% van de NSC-stemmers en 43% van de VVD-stemmers niet overtuigd zijn dat ze nu op dezelfde partij zouden stemmen. Vooral de PVV lijkt hiervan te kunnen profiteren. Van de VVD-stemmers met twijfels zou 34% nu op de PVV stemmen, en 25% zou het niet weten. Onder de twijfelende NSC-stemmers zou 28% voor de PVV gaan, terwijl 24% het niet zou weten.
Blik naar de toekomst
Maar hoe zien Nederlanders het toekomstige kabinet dan voor zich? Wanneer we Nederlanders vragen naar hun kabinetsvoorkeuren, willen stemmers van bijna alle partijen het liefst een meerderheidskabinet. Vooral stemmers van formatiepartijen PVV (53%), VVD (51%) en BBB (43%) zien dit graag gebeuren. Twee op de tien NSC-stemmers zien alternatieve opties, zoals een zakenkabinet of een extraparlementair kabinet, ook wel voor zich.
Maar er kan ook afgeweken worden van de huidige partijen in het formatieproces. Stemmers van linkse of centrum partijen vinden het bijvoorbeeld ook vaker een goed idee dat een andere partij de leiding gaat nemen over het formatieproces: dit is voor GroenLinks/PvdA zelfs de meest populaire optie (23%). Opvallend is daarnaast dat een gedeelte van de PVV-stemmers en SP-stemmers hun voorkeur uitspreekt naar nieuwe verkiezingen (16%).
Het grootste deel van de Nederlanders vindt dat een kabinet binnen drie maanden gevormd moet worden (42%). Daartegen vindt een op de vijf invullers het prima als dit langer duurt, als het maar op een goede manier gebeurt.
Hoe wil jij dat het kabinet eruit gaat zien? (enkele keuzevraag, n=8.740)
**
Over het onderzoek
Dit onderzoek is in februari en maart 2024 uitgevoerd door Citisens voor onze eigen kennis. Voor dit onderzoek is geen opdrachtgever. 10.813 Nederlanders namen deel aan het onderzoek. De resultaten zijn gewogen naar leeftijd, geslacht, stedelijkheid en provincie. Het onderzoek is uitgezet onder het panel van Citisens, bestaande uit ruim 75.000 Nederlanders.
Voor de leesbaarheid van grafieken zijn alleen de resultaten van stemmers van politieke partijen met meer dan 5 zetels getoond.